Սիրտ-անոթային համակարգի գործունեությունը կարգավորող նյութերի դիզայն և սինթեզ

Սիրտ-անոթային համակարգի գործունեությունը կարգավորող միացությունների դիզայն և սինթեզ

Լաբորատորիայի ղեկավար

Ասյա Աղեկի Աղեկյան, քիմ․ գիտ․թեկնածու

ORСID: ID 0000-0001-6151-4951

Հեռախոս: (+37410) 285–101

Էլեկտրոնային փոստ: aaghekyan@mail.ru

Լաբորատորիայի հետազոտությունների հիմնական ուղղությունը – սիրտ–անոթային և կենտրոնական նյարդային համակարգի գործունեությունը կարգավորող, ինչպես նաև հակամանրէային, հակահիպօքսիկ և հակաօքսիդանտ ակտիվությամբ օժտված նոր թթվածին և ազոտ պարունակող հետերոցիկլիկ միացությունների սինթեզ 1,4–բենզոդիօքսանի, 4–սպիրոտեղակալված տետրահիդրոիզոքինոլինի և վերջինի չցիկլված նմանակների շարքում:

Լաբորատորիայի պատմություն Հիմնադրվել և ղեկավարվել է քիմ. գիտ. թեկնածու Վարդուհի Գեորգի Աֆրիկյանի կողմից 1955 թ.: Լաբորատորիան զբաղվել է սիրտ–անոթային համակարգի վրա ազդող նոր արոմատիկ և հետերոցիկլիկ թթուների ամինաեթերների սինթեզով և դրանց կենսաբանական հատկությունների ուսումնասիրմամբ՝ նպատակ ունենալով բացահայտել քիմիական կառուցվածքի և կենսաբանական ակտիվության միջև կապը: Կենսաբանական հետազոտությունների արդյունքում ի հայտ են բերվել մի շարք դեղամիջոցներ՝ Ֆուբրոմեգան, Կվատերոն և Գանգլերոն, որոնք լայն կիրառություն են գտել բժշկական պրակտիկայում։

1970 թ. լաբորատորիան ղեկավարեց քիմ. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Էդուարդ Աբրեսի Մարգարյանը, ով ընդլայնելով կատարվող հետազոտությունների շրջանակը, սկսեց հետազոտությունները դիարիլպրոպիոնաթթուների, արիլալկիլամինների, կոնդենսված հետերոցիկլիկ համակարգերի՝ ինդոլի, իզոքինոլինի, բենզազեպինի, բենզոդիօքսանի, իզոքրոմանի ածանցյալների սինթեզի բնագավառում։ Արդյունքում ի հայտ են բերվել մի շարք պոտենցիալ դեղամիջոցներ՝ Ֆոբուֆոլ, Դիֆալկին, Էմակոր, Բեդիտին, Մեսեդին։

2011 թ.-ից մինչ օրս լաբորատորիան ղեկավարում է քիմ. գիտ. թեկնածու Ասյա Աղեկի Աղեկյանը, ով շարունակել է հետազոտությունների հիմնական ուղղությունը՝ կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների նպատակաուղղված սինթեզը ազոտ և թթվածին պարունակող հետերոցիկլիկ անելացված համակարգերի շարքում: Այդ աշխատանքների արդյունքները ներկայացված են բազմաթիվ գիտական հրապարակումներում։

Ներկա գործունեություն

Լաբորատորիայում աշխատում են բարձր որակավորում ունեցող 8 մասնագետներ, այդ թվում՝4 գիտությունների թեկնածու

Լավագույն արդյունքներ

✔ Մշակվել են օպտիմալ պայմաններ սինթեզելու համար 4-սպիրոցիկլոալկան-տեղակալված տետրահիդրոիզոքինոլինի ածանցյալներ, որոնք պարունակում են 2–րդ դիրքում ամինա– և սուլֆանիլամիդային, ալկանոլային և հետերիլալկիլային ֆարմակոֆոր ֆրագմենտներ

Russ. J. Org. Chem., 2013, v. 49, No. 11, pp. 1632-1636. doi: 10.1134/S1070428013110122

Russ. J. Org. Chem., 2016, v. 52, No. 5, pp. 689-693. doi:10.1134/S1070428016050122

Russ. J. Org. Chem., 2022, v. 58, No. 11, pp. 1581-1588. doi:10.1134/S1070428022110045

Russ. J. Org. Chem., 2019, v. 55, No. 3, pp. 302-307. doi:10.1134/S1070428019030047

Russ. J. Org. Chem., 2015, v. 51, No. 2, pp. 221-225. doi:10.1134/S1070428015020153

✔ Առաջարկվել է 4–րդ դիրքում երկու մեթիլ խմբեր պարունակող տետրահիդրոիզոքինոլինի ածանցյալների սինթեզի նոր մոտեցում տեղակալված բենզիլամինների հիման վրա

Russ. J. Org. Chem., 2017, v. 53, No. 3, pp. 362-365. doi:10.1134/S1070428017030083

Russ. J. Org. Chem., 2022, v. 58, No. 10, pp. 1409-1415. doi:10.1134/S1070428022100049

✔ Մշակվել են 1,4–բենզոդիօքսանի 2–րդ դիրքում տեղակալված 1,2,4–տրիազոլային օղակ պարունակող

զանազան միացությունների սինթեզի եղանակները

Russ. J. Org. Chem., 2017, v. 53, No. 3, pp. 428-432. doi:10.1134/S1070428017030198

Russ. J. Gen. Chem., 2018, v. 88, No. 4, pp. 839-842. doi:10.1134/S1070363218040345

Russ. J. Org. Chem., 2020, v. 56, No. 3, pp. 436-439. doi:10.1134/S1070428020030112

Chem. J. Armenia, 2023, v. 76 № 1-2, pp. 104-108

Russ. J. Org. Chem., 2021, v. 57, No. 7, pp. 1068-1072. doi:10.1134/S107042802107006X

✔ Իրականացվել են օքսադիազոլային և թիադիազոլային հետերոցիկլիկ օղակներ պարունակող 1,4– բենզոդիօ քսանի և նրանց տեղակալված նոր ածանցյալների սինթեզ և որոշակի փոխարկումներ

Russ. J. Org. Chem., 2020, v. 56, No. 3, pp. 385-389. doi:10.1134/S1070428020030033

Russ. J. Org. Chem., 2014, v. 50, No. 3, pp. 434-438. doi:10.1134/S1070428014030233

Russ. J. Org. Chem., 2024, v. 60, No. 9, pp. 1685-1691. doi:10.1134/S1070428024090100

Russ. J. Org. Chem., 2017, v. 53, No. 12, pp. 1905-1908. doi:10.1134/S1070428017120259

✔ Մշակվել և իրականացվել է արիլցիկլոալկանային և 1,4–բենզոդիօքսանային ֆրագմենտ պարունակող պ–ամինաբենզոական թթվի դիամիդային ածանցյալների սինթեզ

Russ. J. Gen. Chem., 2015, v. 85, No. 5, pp. 1057-1062. doi:10.1134/S1070363215050096

Chem. J. Armenia, 2012, v. 65, № 2, pp. 230-238

Chem. J. Armenia, 2016, v. 69, № 1-2, pp. 111-120

Russ. J. Org. Chem., 2012, v. 48, No. 7, pp. 972-976. doi:10.1134/S1070428012070147

✔ Մշակվել և իրականացվել է նոր արիլօքսիպրոպանոլամինների սինթեզ արիլցիկլոպենտան

(տետրահիդրոպիրան, դիմեթիլ)մեթիլամինների հիման վրա

Russ. J. Org. Chem., 2016, v. 52, No. 2, pp. 209-213. doi:10.1134/S1070428016020081

Russ. J. Org. Chem., 2023, v. 59, No. 5, pp. 756-763. doi:10.1134/S1070428023050020

Russ. J. Org. Chem., 2024, v. 60, No. 1, pp. 18-24. doi:10.1134/S1070428024010032

✔ Մշակվել են երկհիմն կարբոնաթթուների (թրթնջկաթթու, սաթաթթու և մալեինաթթու) զանազան դիամիդային ածանցյալներ սինթեզելու տարբեր ուղիներ

Russ. J. Org. Chem., 2013, v. 49, No. 7, pp. 1083-1086. doi:10.1134/S1070428013070221

Chem. J. Armenia, 2012, v. 65, № 2, pp. 215-223

Chem. J. Armenia, 2012, v. 65, № 3, pp. 332-341

Chem. J. Armenia, 2013, v. 66, № 4, pp. 628-635

Chem. J. Armenia, 2012, v. 65, № 1, pp. 111-117

Russ. J. Org. Chem., 2018, v. 54, No. 6, pp. 886-891. doi:10.1134/S1070428018060106

Russ. J. Org. Chem., 2024, v. 60, No. 11, pp. 2117-2124. doi:10.1134/S1070428024110046

✔ Մշակվել և առաջին անգամ սինթեզվել են նոր արիլ–, 1,3–բենզոդիօքսոլ– և 1,4–բենզոդիօքսանիլցիկլոալկան

(տետրահիդրոպիրան)կարբոնաթթուների ամինաամիդային և ամինաէսթերային ածանցյալներ

Russ. J. Gen. Chem., 2019, v. 89, No. 5, pp. 1051-1054. doi:10.1134/S107036321905027X

Russ. J. Org. Chem., 2024, v. 60, No. 6, pp. 1028-1035. doi:10.1134/S1070428024060071

Russ. J. Org. Chem., 2019, v. 55, No. 6, pp. 796-799. doi:10.1134/S1070428019060095

Russ. J. Org. Chem., 2025, v. 61, No. 3, pp. 403-411. doi:10.1134/S107042802560010X

✔ Մշակվել են 1,3,4–օքսադիազոլային օղակի 2–րդ դիրքում թթվածինպարունակող հետերոցիկլներով (1,4–բենզոդիօքսան, տետրահիդրոպիրան, ֆուրան) միացությունների ստացման եղանակներ

Russ. J. Org. Chem., 2025, v. 61, No. 1, pp. 73-79. doi:10.1134/S1070428024602966

Russ. J. Org. Chem., 2024, v. 60, No. 4, pp. 655-663. doi:10.1134/S1070428024040146

Russ. J. Org. Chem., 2020, v. 56, No. 2, pp. 281-286. doi:10.1134/S1070428020020177

✔ Առաջարկվել են 1,4-բենզոդիօքսան–2–իլ– և արիլցիկլոհեքսանկարբոնիտրիլային միջուկներ պարունակող թիենոպիրիմիդինների սինթեզի մեթոդներ, որոնք իրականացվել են 2–ամինո–3– կարբէթօքսի–տեղակալված թիոֆենների ցիկլացման ռեակցիայի միջոցով

Russ. J. Org. Chem., 2019, v. 55, No. 5, pp. 598-601. doi:10.1134/S1070428019050038

Russ. J. Org. Chem., 2022, v. 58, No. 7, pp. 977-981. doi:10.1134/S1070428022070053

Russ. J. Org. Chem., 2024, v. 60, No. 3, pp. 397-402. doi:10.1134/S1070428024030047

Russ. J. Org. Chem., 2020, v. 56, No. 3, pp. 440-445. doi:10.1134/S1070428020030124

Russ. J. Org. Chem., 2021, v. 57, No. 10, pp. 1638-1642. doi:10.1134/S1070428021100110

✔ Բացահայտվել են սինթեզված միացությունների հակահիպօքսիկ, հակաՄԱՕ, հակաօքսիդանտ,

հակաառիթմիկ, հակացնցումային և հակաբակտերիալ հատկությունները։

Վերջին տարիների լավագույն աշխատանքները

Russ. J. Org. Chem., 2021, v. 57, No. 2, pp. 195-202. doi:10.1134/S1070428021020093