Թունաբանության և քիմիաթերապիայի լաբորատորիայի ստեղծման պատմություն
Ներկայիս թունաբանության և քիմիաթերապիայի լաբորատորիան ստեղծվել է 2013թ. հունվարին, ՀՀ ԳԱԱ Օրգանական և դեղագործական քիմիայի գիտատեխնոլոգիական կենտրոնի տնօրինության որոշմամբ, ՆՕՔԻ քիմիաթերապիայի և թունաբանության երկու հիմնական լաբորատորիաների միացմամբ։
Քիմիաթերապիայի լաբորատորիան ստեղծվել է 1965 թվականին: Լաբորատորիայի հիմնադիրն ու առաջին ղեկավարը եղել է բ.գ.դ., պրոֆ. Բագրատ Տիրանի Ղարիբջանյանը։ Հետագայում լաբորատորիային միացել են հակաբակտերյալ հետազոտությունների (ղեկավար՝ բ.գ.թ. Յուլյա Զաքարի Մնջոյան) և հակաբորբոքային հետազոտությունների (ղեկավար՝ բ.գ.թ. Նորա Հարությունի Ապոյան) խմբերը։
Թունաբանության լաբորատորիան ստեղծվել է 1988 թվականին (ղեկավար՝ կ.գ.թ. Ռաֆայել Եղիազարի Մուրադյան), միավորելով նոր դեղամիջոցների նախակլինիկական հետազոտությունների մի քանի գիտական խմբեր. քիմիական գենետիկայի (ղեկավար՝ բ.գ.թ. Գառնիկ Միքայելի Պարոնիկյան), պտղաթունայնության և տեռատոլոգիայի (ղեկավար՝ բ.գ.թ. Սպարտակ Հմայակի Փաշինյան), սրտաբանության (ղեկավար՝ բ.գ.թ. Կարինե Գևորգի Մարգարյան), թունաբանության (ղեկավար՝ Ռոբերտա Հմայակի Բաբայան), ֆարմակակինետիկայի (ղեկավար՝ բ.գ.թ. Իրինա Ազատի Ջաղացպանյան), քաղցկեղածնության (ղեկավար՝ կ.գ.թ. Ռաֆայել Եղիազարի Մուրադյան)։
Ներկայումս թունաբանության և քիմիաթերապիայի լաբորատորիայում աշխատում են թվով 17 բարձր որակավորում ունեցող աշխատակիցներ, այդ թվում գիտությունների մեկ դոկտոր և յոթ թեկնածու։ Լաբորատորիայի նյութատեխնիկական հագեցվածությունը հնարավորություն է տալիս գիտական հետազոտությունները իրականացնել ժամանակակից մեթոդների պահանջներին համապատասխան, օգտագործելով դեղաբանական, թունաբանական, ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, արյունաբանական և հիստոլոգիական ուսումնասիրությունների արդի մոտեցումները։ Լաբորատորիայի գործունեության ողջ ընթացքում ուսումնասիրվել է տարբեր քիմիական խմբերին պատկանող տասնյակ հազարավոր նոր միացությունների կենսաբանական ակտիվությունը, ինչպես նաև իրականացվել երկու տասնյակից ավելի պոտենցիալ դեղերի անվտանգության նախակլինիկական հետազոտություններ՝ մարդու համար անցանկալի կողմնակի ազդեցությունների կանխարգելման նպատակով։ Արդյունքում, դեղերից մի քանիսը (լոշտակ, արմենիկում, կավեխոլ) կիրառվում են գործնական բժշկության մեջ, իսկ արմիցիլին և իմիդազեն պայմանական անվանմամբ պատրաստուկները, որպես նոր պոտենցիալ դեղեր, հասցված են կլինիկական փորձարկումների մակարդակի: Լաբորատորիայում իրականացված հետազոտությունների հիմնական արդյունքները հրապարակվել են 4 մենագրությունների, ավելի քան 500 գիտական հոդվածների, 32 հեղինակային իրավունքի և 3 արտոնագրի ձևով։ Լաբորատորիայի աշխատակիցներից երկուսը պաշտպանել են դոկտորական, յոթը՝ թեկնածուական ատենախոսություններ։
Թունաբանության և քիմիաթերապիայի լաբորատորիա
Լաբորատորիայի ղեկավար`
Ռաֆայել Եղիազարի Մուրադյան, կենս. գիտ. թեկնածու, առաջ. գիտ. աշխ.
Հեռ.՝(+37410)-285-290,
Հեռ.՝(+37493)-587-420,
Էլ-փոստ՝ muradyanraf@inbox.ru
Լաբորատորիայի գիտական ուղղվածությունը
Լաբորատորիայի գիտական գործունեությունը ուղղված է կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների որոնմանը, նոր դեղերի մշակմանը և անվտանգության արժևորմանը: Հետազոտությունները ներառում են բնական ծագում ունեցող և սինթեզված քիմիական միացությունների հակաուռուցքային, հակաքաղցկեղածին, հակամանրէային, հակառիթմիային, հակաօքսիդանտային, հակաբորբոքային ակտիվության և ԴՆԹ-ի կառուցվածքի վրա ազդեցության ուսումնասիրություններ: Լաբորատորիայում իրականացվում են նոր պոտենցիալ դեղերի նախակլինիկական թունայնության ուսումնասիրություններ միանվագ և կրկնվող դեղաչափի ներարկման պայմաններում, նրանց կումուլյատիվ, և հնարավոր քաղցկեղածին ազդեցության ուսումնասիրություններ, ինչպես նաև կատարվում է դեղանյութերի և պատրաստի դեղերի որակի կենսաբանական հսկում:
Ուսումնասիրություններն իրականացվում են առաջատար կազմակերպությունների կողմից մշակված նոր դեղերի արդյունավետության և անվտանգության նախակլինիկական ուսումնասիրությունների ուղեցույցների պահանջներին համապատասխան (Organization for Economic Co-operation and Development, International Conference of Harmonization, European Medicines Agency, U.S. Food and Drug Administration, Евразийское экономическое сообщество):
Վերջին 5 տարում հրատարակած գիտական հրապարակումների ցանկ
- Rafayel E. Muradyan, Gohar Parsadanyan, Armen Nersesyan – Re: Evaluation of Micronuclei and Cytomorphometric Changes in Patients with Different Tobacco Related Habits Using Exfoliated Buccal Cells. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 2022, v.23 (3), 755-757. DOI: 10.31557/APJCP.2022.23.3.755
- M. Zh. Ovakimyan, G. Ts. Gasparyan, A. S. Poghosyan, A. S. Bichakhchyan, L. V. Derdzyan, H. M. Stepanyan, R. E. Muradyan – Reactions of (1-Bromoethenyl)(diphenyl)phosphine Oxide with NH-, OH-, and SH-Nucleophiles. Russian Journal of General Chemistry, 2021, 91 (8), 1494-1498.
- Н. З. Акопян, Н. С. Арутюнян, З. А. Овасян, Г. А. Паносян, Р. Е. Мурадян, А. Е. Тумаджян, и Г. А. Геворгян – Синтез и биологическая активность продуктов ацилированя и алкилированя этил 2-амино-5,7-диизопропил-4,7-дигидро-5Н-тиено[2,3]пиран-3-карбоксилата. Химический журнал Армении , 2021, 74[1-2], c.122-129.
- Isakhanyan, A. U. and Muradyan, R.E., and Tumadzhyan, A. E. and Hakobyan, N. Z. and Hovasyan, Z. A. and Mkhitaryan, R. P. and Panosyan H. G. SYNTHESIS AND ANTIINFLAMMATORY ACTIVITY OF HYDROCHLORIDES OF SUBSTITUTED PIPERAZINOPROPIOPHENONES – MANNICH BASES. Chemical Journal of Armenia, 74 [1-2] p.66-73, 2021.
- Zh. S. Arustamyan, R. E. Margaryan, A. A. Aghekyan, G. A. Panosyan, R. E. Muradyan & A. E. Tumajyan. Synthesis and Anti-Inflammatory Properties of Substituted 5-(Tetrahydro-4-phenyl-2H-pyran-4-yl)-4H-1,2,4-triazole-3-thiols. Russian Journal of Organic Chemistry volume 57, pages195–202(2021). https://doi.org/10.1007/s11094-018-1830-5
- Armen Nersesyan, Rafael Muradyan, Michael Kundi, Michael Fenech, Claudia Bolognesi, Siegfried Knasmueller. Smoking causes induction of micronuclei and other nuclear anomalies in cervical cells. International Journal of Hygiene and Environmental Health 226 (2020) 113492. https://doi.org/10.1016/j.ijheh.2020.113492
- А.И.Маркосян, А.С.Айвазян, С.А.Габриелян, С.С.Мамян, Ф.Г.Арсенян, Р.Е.Мурадян, Дж.А.Авакимян. Синтез и биологическая активность 3-замещенных 1Н-спиро[бензо [h]хиназолин-5,1-циклогептан]- 2,4(3Н,6Н)-дионов. Хим.-фарм.ж, 2020, т. 54, 5, с.21-25.
- А. С. Авакян, С. О. Вартанян, А. Б. Саргсян, A. A. Агекян, Г. А. Паносян, Р. В. Пароникян, Г. М. Степанян, Р. Е. Мурадян. «Синтез и антибактериальная активность новых производных оксадиазолилбензодиоксана». ЖОрХ, 2020, 56(3), с.373-378.
- A.Агекян, Г. Г. Мкрян, Г. А. Паносян, Ж. М. Буниатян, Р. Е. Мурадян. Синтез и антиоксидантная активность замещенных 2-амино-3-карбэтокси-6-фенил-6-циано-4,5,6,7-тетрагидробензо[b]тиофенов и 3-амино-4-оксо-7-фенил-3,4,5,6,7,8-гексагидробензо[4,5]-тиено[2,3-d]пиримидин-7-карбонитрилов». ЖОрХ, 2020, 56(3), с.435-441.
- Маркосян А.И., Айрапетян К.К., Габриелян С.А., Мамян С.С., Арсенян Ф.Г., Ширинян В.З., Авакимян Дж.А., Мурадян Р.Е. Синтез и биологические свойства производных бензо[h]хиназолин-2-карбоновой кислоты. Хим.ж.Армении, 2019, LXXII, 1-2, 123-133.
- Ирадян М.А., Ирадян Н.С., Мкртчян Л.А., Мурадян Р.Е., БуниатянЖ.М., Пароникян Р.В., Степанян Г.М. Противоопухолевые, антиоксидантные и антибактериальные свойства 4-гидрокси-3-нитробензольных производных 4-аллил- и 4-фенил-3-[2-(4-алкоксифенил) хинолин-4-ил]-4,5-дигидро-4Н-1,2,4-триазол-5-тионов.Биолог. журнал Армении, 2019, 1 (71), с. 23-27.
- Агекян А.А., Варданян С.О., Авакян А.С. Саргсян А.Д., Степанян Г.М., Пароникян Р.В., Мурадян Р.Е. Синтез и антибактеральные свойства новых сульфонамидов на основе замещенных -1,4-бензодиоксан-2-алкилизохроман-1-метиламидов и 6,7-диметокси-1-метил-1,2,3,4-тетрагидроизохинолина. Хим.Ж.Армении. LXXII, N1,2, 2019, 51-59.
- Овсепян Т.Р., Акопян М.Р., Мурадян Р.Е., Нерсесян Л.Э., Агаронян А.С., Даниелян И.С., Минасян Н.С. Синтез новых замещенных 1,2,4-триазолов, 1,3,4-тиадиазолов и их воздействие на уровень метилирования ДНК. Журнал Общей Химии РАН, т. 89, N2, 2019, с. 534-541.
- Габриелян С.А., Маркосян А.И., Арсенян Ф.Г., Степанян Г.М., Мурадян Р.Е. Синтез, противоопухолевая и антибактериальная активность 2-стирил-5,5-диалкин-5,6-дигидробензо[h]хиназолин-4(ОН)-онов. VI Научная конференция Армянского химического общества. Ереван, 2019, с. 43.
- Арутюнян Г.К., Алексанян М.В., Гаспарян С.П., Степанян Г.М., Мурадян Р.Е. Синтез и исследование антибактериальной активности 4-амино-1,3,5-триарил-1Н-пиррол-2(5Н)-онов. VI Научная конференция Армянского химического общества. Ереван, 2019, с. 112.
- E.Arakelova, S. Grigoryan, A. Khachatryan, A.Mirzoian, Z. Farmazyan, S.Grigoryan, M.Yeranosyan, F. Arsenyan, R.Muradyan. Zincoxidecompositesintheantitumorandantibacterialdrugdeliverysystem. Advanced Nanomaterials and Methods – ANAM2019. International Young Scientist School and Workshop. 25 September – 2 October 2019, Yerevan, Armenia, p.90-91.
- S.Sirakanyan, D.Spinelli, A.Geronikaki, E.Hakobyan, H.Sahakyan, E.Arabyan, H.Zakaryan, L.Nersesyan, A.Aharonyan, I.Danielyan, R.Muradyan and A. Hovakimyan. Synthesis, Antitumor Activity, and Docking Analysis of New Pyrido[3’,2’:4,5]furo(thieno)[3,2-d]pyrimidin-8-amines Molecules 2019, 24(21), 3952.
- Arakelova E.R, Grigoryan S.G., Khachatryan A.M., Mirzoian A.A.,Farmazyan Z.M., Grigoryan S.L., Yeranosyan M.A., Arsenyan F.G., Muradyan R.E., Gasparyan H.V. Zinc Oxide Composites of Doxorubicin in the Form of Coating, Composite Films and Gels with a High Antitumor Activity and Low Toxicity. Natural Science, 2019, Vol.11, (No. 3). pp: 61-73.
- ОвсепянТ.Р., ДиланянС.В., АрсенянФ.Г., МурадянР.Е., МинасянН.С., Мелик-ОганджанянР.Г. Новые 3-(4-прококсилбензил)-5-сульфанилзамещенные(4Н)-1,2,4-триазолыиихпротивоопухолеваяактивность. Хим.фарм.ж. 2018, т. 52, N 5, с. 22-25.
- АракеловаЭ.Р., МирзоянА.А., МирзоянА.Б., ХачатрянА.М., ГригорянС.Л., ГригорянС.Г., АрсенянФ.Г., МурадянР.Е., ГаспарянГ.В. Формированиецинкоксидныхкомпозицийпротивоопухолевыхпрепаратовдоксорубицинаи 5-фторурациласвысокойпротивоопухолевойактивностьюинизкойтоксичностью. ФАРМА. 2018, № 16 с.30-39.
- АрутюнянА.А., ГеворкянК.Е., ГалстянМ.В., БуниатянЖ.М., МурадянР.Е., ГаспарянС.П. Хим. Ж. Армении. 2018, т.71, N 1/2 с.215.
- ИрадянМ.А., ИрадянН.С., АмбарцумянА.А., НерсесянЛ.Э., АгаронянА.С., ДаниелянИ.С., МурадянР.Е., ПароникянР.В., СтепанянГ.М. Докинг анализ и некоторые биологические свойства фурфурильных производных 4-аллил-5- [2-(4-алкоксифенил)хинолин-4-ил]-4н-1,2,4-триазол-3-тиолов. Биологический журнал Армении, 2018. 70 (2). pp. 100-107.
- Маркосян А.И., Айрапетян К.К., Габриелян С.А., Мамян С.С.,Ф.Г.Арсенян Ф.Г. Авакимям Дж.А., Мурадян Р.Е. Синтез и некоторые превращения 4-амино-1Н-спиро[циклопентан-1,2-нафталин]-3-карбонитрил. Хим.ж.Армении. 2018, т.71, N 3, с. 377-388.
- MarkosyanA.I., HakopyanKh.S., GabrielyanS.H., MamyanS.S., AyvazyanA.G., ArsenyanF.G., MuradyanR.E. Synthesis, structureandpropertiesof 2-substituted 5H-spiro[benzo[h][1,2,4]triazolo[1,5-c]quinazoline-4,1-cycloheptanes]. Electronic J. Nat. Sci. NAS RA., 2018, Vol. 30 Issue 2, h. 39-42. (15T-1D149).
- Ж. С. Арустамян, Р. Э. Мареарян, А. А. Агекян, Р. Е. Мурадян, Т. О. Асатрян и H. C. Минасян. Синтез и изучение антиаритмической активности ряда новых амидов на основе 4-(3,4-диметоксифенил)тетрагидропиран-4-метиламина. Хим. ж. Армении, 2017, т. LXX , № 1-2, с.229 .
- Э.Р. Аракелова, А.А. Мирзоян, С.Л. Григорян, З.М. Фармазян , С.Г. Григорян, Р.Е.Мурадян, Ф.С.Киноян. Разработка технологии получения металооксидных композиций противоопухолевых лекарственных препаратов. Металлургия, материаловедение, недропользование. Вестник 1, 2017, 56-66.
- Ж. С. Арустамян, Р. Э. Маркарян, А. А. Агекян, Р. Е. Мурадян, Т. О. Асатрян, А. Е.Тумаджян, Н. С. Минасян. Синтез и изучение биологической активностиряда новых амидов и диамидов на основе замещённых 1-фенилциклоалкан-1-карбоновых кислот. Хим. журнал Армении, 2016, т.69, № 1-2, с.111-120.
- К. А. Геворкян, А. Д. Арутюнян, Г. Л. Арутюнян, Ж. М. Буниатян, Р. Е. Мурадян, М. В. Галстян и С. П. Гаспарян.Синтез и изучение антиоксидантной активности моно- и дизамещенных производных диазабициклононанов. Хим. ж. Армении, 2016, т. 69, № 3, сс. 281-289.
- С. П. Гаспарян, М. В. Алексанян, Г. К. Арутюнян, А. О. Мартиросян, Г. М. Степанян, Р. Е. Мурадян, Р. Е. Тамазян, А. Г. Айвазян. Синтез 10-(R-бензоил)-2,4-диметил-6-(R-фенил)-8,9-дигидропиримидо[5,4-e]-пирроло[1,2-c]пиримидин-1,3(2Н,4Н)-дионов и 2,4-диметил-9,10-дигидро-6λ4-пиримидо[5,4-d]пирроло[1,2-b][1,2,6]тиадиазин-1,3,6(2Н,4H,8H)-триона.ЖОрХ, 2016, т. 52, № 9, сс. 1359-1363.